Przedszkole Miejskie nr 34 w Łodzi

W ramach pomocy logopedycznej nasze przedszkole współpracuje z mgr Sylwią Milczarek.

Sposoby rozwijania mowy u dzieci w wieku przedszkolnym.

Rozwój mowy jest jednym z kluczowych procesów w życiu dziecka, który ma ogromne znaczenie dla jego dalszego funkcjonowania zarówno w sferze edukacyjnej, jak i społecznej. Wiek przedszkolny to okres intensywnego rozwoju językowego, kiedy dziecko zdobywa podstawowe umiejętności komunikacyjne, zaczynając mówić, rozumieć i tworzyć coraz bardziej złożone wypowiedzi. W tym okresie dzieci również rozwijają słownictwo, uczą się poprawnej artykulacji oraz budowania zdań i wypowiedzi. W tym czasie szczególnie ważne jest odpowiednie wspieranie tego procesu, które może odbywać się poprzez różnorodne aktywności. Poniżej zostały omówione sposoby wspierania rozwoju mowy u dzieci w wieku  przedszkolnym.

1. Codzienna rozmowa i aktywne słuchanie.

Jednym z najprostszych, a zarazem najskuteczniejszych sposobów rozwijania mowy jest codzienna rozmowa z dzieckiem. Warto mówić do niego wyraźnie zachowując poprawność gramatyczną, dostosowując język do jego możliwości, ale jednocześnie wzbogacając wypowiedzi o nowe słowa i bardziej skomplikowane konstrukcje gramatyczne. Dzieci uczą się języka przede wszystkim poprzez interakcje z dorosłymi i rówieśnikami. Dlatego ważne jest aby dorosły mówił do dziecka poprawnym językiem, bez spieszczeń i przekręcania głosek.
Aktywne słuchanie polega na uważnym wsłuchiwaniu się w wypowiedzi dziecka i okazywaniu zainteresowania tym, co mówi. Dziecko czuje się wtedy ważne i chętniej rozwija swoje umiejętności komunikacyjne. Kluczowe jest także zadawanie pytań otwartych, które zachęcają do dłuższych odpowiedzi, np.:
✔ „Co dzisiaj robiłeś w przedszkolu?”
✔ „Co najbardziej podobało Ci się w bajce?”
✔ „Jak myślisz, co się stanie dalej w tej historii?”
Ważne jest również niepoprawianie dziecka w sposób krytyczny, lecz powtarzanie poprawnej wersji jego wypowiedzi w naturalny sposób, np.:
• Dziecko: „Mamo, ja dzisiaj bawiłem się lalki.”
• Rodzic: „Bawiłeś się lalkami? To świetnie! A co one robiły?”

2. Czytanie książek i opowiadanie bajek.

Czytanie książek od najmłodszych lat to doskonały sposób na rozwijanie słownictwa i umiejętności językowych. Dzieci, które regularnie słuchają czytanych im bajek i opowiadań, szybciej uczą się nowych słów, lepiej rozumieją zasady gramatyczne i rozwijają umiejętność narracji.
Jak efektywnie czytać dziecku?
✔ Czytaj wyraźnie i z odpowiednią intonacją – ułatwia to dziecku zrozumienie treści i rozwija umiejętność modulowania głosu.
✔ Zadawaj pytania dotyczące treści – „Jak myślisz, co zrobi bohater?”
✔ Zachęcaj do opowiadania własnej wersji historii – pobudza to wyobraźnię i kreatywność językową.
Opowiadanie bajek i historyjek przez rodziców lub dzieci rozwija zdolności narracyjne. Można razem wymyślać własne historie, zmieniać zakończenia znanych bajek lub układać nowe przygody ulubionych bohaterów.

3. Zabawy językowe i gry edukacyjne.

Dzieci najlepiej uczą się poprzez zabawę, dlatego warto wprowadzać różnorodne gry i ćwiczenia językowe, które wspierają rozwój mowy.
Przykłady zabaw językowych:
✔ Rymowanki i wyliczanki – pomagają w nauce rytmu języka i poprawnej wymowy.
✔ Zabawy w naśladowanie dźwięków – „Jak robi kot? Miau! Jak robi krowa? Muu!”
✔ Zagadki słowne – np. „Co to za zwierzę? Jest rude i ma puszysty ogon.”

Wszystkie wyżej wymienione zabawy pomagają dziecku w nauce nowych słów oraz poprawnej wymowie. Dzięki zabawie dzieci uczą się także rozróżniać dźwięki, co ma ogromne znaczenie w procesie nauki czytania i pisania w późniejszych latach. Warto wykorzystywać również gry edukacyjne , które stawiają przed dzieckiem wyzwania językowe.

4. Śpiewanie piosenek i recytowanie wierszyków.

Piosenki i wierszyki mają rytmiczną strukturę, co ułatwia zapamiętywanie i wspiera rozwój pamięci słuchowej. Śpiewanie pomaga w nauce prawidłowej wymowy, akcentowania i płynności wypowiedzi.

• Piosenki, szczególnie te z prostymi i rytmicznymi tekstami, pozwalają dziecku na naukę nowych słów oraz poprawną artykulację i intonację. Dzieci uwielbiają powtarzać słowa piosenek, co utrwala ich pamięć i pomaga w nauce języka. Recytowanie wierszyków natomiast rozwija umiejętność zapamiętywania i wyrażania się w sposób płynny. Dodatkowo dzięki rytmiczności i powtarzalności wierszyków, dziecko uczy się dźwięków i rytmu mowy, co pozytywnie wpływa na rozwój mowy czynnej.
  
  5. Angażowanie w codzienne sytuacje komunikacyjne.
  
  Codzienne sytuacje są doskonałą okazją do rozwijania umiejętności językowych dziecka, ponieważ pozwalają mu w naturalny sposób uczyć się nowych słów, ćwiczyć budowanie zdań i rozwijać umiejętność komunikacji. Ważne jest, aby włączać dziecko do rozmów i stwarzać sytuacje, w których będzie miało możliwość wyrażania swoich myśli i uczuć.
  Przykłady angażowania dziecka w rozmowy podczas codziennych czynności:
   * w kuchni:
  • podczas gotowania można pytać dziecko o składniki i ich właściwości:
  „Jakiego koloru jest papryka? Jak myślisz, czy marchewka jest słodka czy gorzka?”
  • można również zachęcać dziecko do opowiadania o tym, co robi:
  „Opowiedz mi, co teraz robimy. Czy najpierw wrzucamy warzywa do garnka, czy może wlewamy wodę?”
  * podczas zakupów:
  • dziecko może pomagać w wyborze produktów, nazywać je i opisywać:
  „Jakie owoce dzisiaj kupimy? Które jabłka są większe – czerwone czy zielone?”
  • można też zamienić zakupy w zabawę edukacyjną:
  „Znajdź na półce coś, co zaczyna się na literę ‘M’.”
  * na spacerze:
  • spacer to doskonała okazja do rozwijania spostrzegawczości i mowy opisowej:
  „Jakie zwierzęta widzisz w parku? Co robią ptaki?”
  • można zadawać pytania skłaniające do refleksji:
  „Dlaczego drzewa mają teraz żółte liście? Co się zmieniło od ostatniego spaceru?”
  * podczas ubierania się:
  * można uczyć dziecko nazw części garderoby i zachęcać je do opisywania swojego stroju:
  „Dzisiaj założysz bluzkę w paski czy w kropki? Jakiego koloru są twoje buty?”
  * podczas zabawy:
  • budowanie z klocków, zabawy lalkami czy samochodami to świetna okazja do rozwijania języka; można zachęcać dziecko do opowiadania historii o swoich zabawkach:
  „Opowiedz, gdzie jedzie ten samochód. Kto będzie mieszkał w tym domku?”.
  
  Angażowanie dziecka w codzienne rozmowy rozwija jego umiejętności narracyjne, uczy budowania logicznych wypowiedzi i pomaga wzbogacać słownictwo. Warto pamiętać, że każda sytuacja może stać się okazją do nauki poprzez dialog, jeśli tylko dorośli poświęcą dziecku uwagę i pozwolą mu swobodnie się wypowiadać.
  
  6. Ograniczenie ekranów i rozwój kontaktów społecznych
  
  W dzisiejszych czasach dzieci mają łatwy dostęp do urządzeń elektronicznych, takich jak telewizory, tablety czy smartfony. Choć technologia jest użyteczna, nadmierne korzystanie z ekranów może negatywnie wpływać na rozwój mowy. Dziecko, które spędza dużo czasu przed ekranem, ma mniej okazji do rzeczywistej komunikacji, co może prowadzić do opóźnień w rozwoju językowym i społecznych.
  Jak nadmierne korzystanie z ekranów wpływa na rozwój mowy?
  I. Brak interakcji z otoczeniem – dziecko oglądające bajki lub grające w gry rzadziej angażuje się w rozmowy z rodzicami i rówieśnikami, przez co ma mniej okazji do ćwiczenia mowy.
  II. Pasywne przyswajanie języka – telewizja i aplikacje często nie wymagają aktywnej komunikacji, co sprawia, że dziecko nie ćwiczy formułowania własnych myśli.
  III. Skrócone i uproszczone wypowiedzi – programy dla dzieci często używają prostego języka i krótkich zdań, co nie sprzyja rozwijaniu bogatego słownictwa.
   IV. Problemy z koncentracją – częste korzystanie z urządzeń elektronicznych może prowadzić do trudności z uwagą i skupieniem się na dłuższych wypowiedziach w rzeczywistej rozmowie.
  
  Jak ograniczyć czas przed ekranem i wspierać rozwój mowy?
  ✔ Ustalenie jasnych zasad – dziecko powinno mieć określony czas na korzystanie z ekranu (np. maksymalnie 30–60 minut dziennie).
  ✔ Wspólne oglądanie i rozmowa o treściach – jeśli dziecko ogląda bajki, warto oglądać je razem i omawiać:
  „O czym była ta bajka? Jakie były postacie? Co byś zrobił na miejscu bohatera?”
  ✔ Zastąpienie ekranów innymi aktywnościami – zamiast bajek można zaproponować zabawy kreatywne, wspólne czytanie książek lub zabawy na świeżym powietrzu.
  ✔ Organizowanie spotkań z rówieśnikami – kontakty z innymi dziećmi są niezwykle ważne dla nauki komunikacji. Wspólne zabawy rozwijają umiejętności językowe i społeczne.
  
  Rozwój kontaktów społecznych jako klucz do nauki mowy.
  Dziecko uczy się mówić przede wszystkim w interakcji z innymi ludźmi. Im więcej okazji ma do rozmów, tym szybciej rozwija swoje umiejętności językowe:
  1. Zabawy w grupie – wspólne gry planszowe, zabawy na podwórku czy budowanie z klocków sprzyjają komunikacji i uczą dzieci formułowania swoich myśli.
  2. Przebywanie z różnymi osobami – rozmowy z rodzeństwem, dziadkami czy innymi dziećmi wzbogacają słownictwo i uczą dostosowywania języka do różnych sytuacji.
  3. Zajęcia dodatkowe – udział w zajęciach teatralnych, muzycznych czy sportowych daje dziecku okazję do mówienia i rozwijania umiejętności społecznych.
  4. Zachęcanie do opowiadania o swoich przeżyciach – po spotkaniu z kolegami warto zapytać dziecko:
  „Z kim się bawiłeś? Co ciekawego się wydarzyło?”
  
  Wspieranie kontaktów społecznych i ograniczanie ekranów to kluczowe elementy prawidłowego rozwoju mowy. Dziecko powinno mieć jak najwięcej okazji do rozmów, interakcji i zabawy, ponieważ to właśnie poprzez aktywną komunikację uczy się najefektywniej.

7. Wczesna interwencja w przypadku problemów z mową.
   
   Jeśli dziecko wykazuje trudności w rozwoju mowy, warto skonsultować się z logopedą. Specjalista oceni poziom rozwoju językowego, pomoże zidentyfikować ewentualne zaburzenia i zaproponuje odpowiednią terapię, która pomoże dziecku w pokonaniu trudności językowych.
   
   Wskazania do wizyty u logopedy:
   ✔ Opóźniony rozwój mowy (np. brak pierwszych słów po 18. miesiącu).
   ✔ Trudności z poprawnym wymawianiem niektórych głosek.
   ✔ Problemy z budowaniem zdań.
   
   Wczesna interwencja może zapobiec późniejszym trudnościom w nauce czytania i pisania.
   
   Podsumowanie
   
   Rozwój mowy u dzieci w wieku przedszkolnym jest niezwykle ważnym procesem, który kształtuje zdolności komunikacyjne dziecka na całe życie. Wspieranie rozwoju mowy poprzez codzienne rozmowy, czytanie książek, zabawy słowne, śpiewanie piosenek i angażowanie dziecka w różnorodne aktywności językowe pozwala na skuteczne rozwijanie jego umiejętności werbalnych. Najważniejsze są cierpliwość, pozytywne nastawienie oraz dostosowanie metod do indywidualnych potrzeb dzieci.

8. Bibliografia:

* Bartkowiak, E. Rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym. Warszawa 2015: Wydawnictwo PWN.

* Rocławski, B. Podstawy edukacji językowej dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Gdańsk 2009: Wydawnictwo WSiP.

* Żłobicka, K. Rola kontaktów społecznych w kształtowaniu kompetencji językowych dzieci. Kraków 2020, wydawnictwo Oficyna Wydawnicza Impuls.